اولین پایگاه داده باستان شناسی کشور با الگوی جهانی بر روی وب قرار گرفت
به گزارش مجله یک کامپیوتر، محققان دانشگاه خوارزمی با همکاری فناوران یکی از شرکت های دانش بنیان مستقر در پارک فناوری پردیس پیروز شدند نخستین پایگاه داده برای سازماندهی دانش حوزه باستان شناسی کشور را بر مبنای الگوی مرجع مفهومی سی داک شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) بر روی وب قرار دهند و با اجرای این مطالعات دانشگاه خوارزمی به عنوان اولین دانشگاه آسیایی به عضویت رسمی کارگروه بین المللی سی داک (CIDOC CRM) یکی از زیرمجموعه های ایکوم (شورای بین المللی موزه ها) درآمد.
از وبسایت وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی دیدن نمایید.
دکتر معصومه نیک نیا، دانش آموخته رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه خوارزمی و مجری طرح در گفت وگو با خبرنگاران، با بیان اینکه در سال های اخیر بحث علوم انسانی-دیجیتال (Digital Humanities) و استفاده از ابزارهای دیجیتال در حوزه هایی مانند تاریخ، ادبیات، باستان شناسی و غیره مطرح شده است، اضافه نمود: علوم انسانی-دیجیتال، شیوه های جدیدی از دانشوری (Scholarship) برای پژوهش، تدریس و انتشار مبتنی بر همکاری میان رشته ای با استفاده از رایانه است.
وی متن محور بودن را یکی از ویژگی های اصلی پژوهش های حوزه علوم انسانی-دیجیتال دانست و خاطر نشان کرد: به این معنا که پژوهش ها در یک بافت خاص و مبتنی بر مدارک مستندی نظیر متون، تصاویر، سنگ نبشته ها و غیره انجام می شوند؛ از این رو سازماندهی دانش تولیدشده در این حوزه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
نیک نیا با تاکید بر اینکه امروزه سازماندهی داده های تولید شده در حوزه های میراث فرهنگی و باستان شناسی شکل جدیدی به خود گرفته است، بیان نمود: در این راستا، الگوهای مفهومی برای تسهیل سازماندهی دانش مطرح شده است که از آن جمله می توان به الگوی مرجع مفهومی سی داک (CIDOC CRM) اشاره کرد.
این دانش آموخته دانشگاه خوارزمی هدف اصلی الگوی مرجع مفهومی سی داک را تسهیل تبادل و یکپارچه سازی اطلاعات استخراج شده از منابع ناهمگون در حوزه میراث فرهنگی بیان کرد و یادآور شد: الگوی مرجع مفهومی سی داک (CIDOC CRM)، حاصل مطالعات بیش از دو دهه کمیته بین المللی سندپردازی (سی داک) در شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) است.
به گفته وی، در این الگو هدف اصلی امکان پذیر کردن تبادل و یکپارچه سازی اطلاعات استخراج شده از منابع ناهمگون در حوزه میراث فرهنگی بر حسب یک هستان نگاری (Ontology) است.
نیک نیا، به جزئیات مطالعات اجرا شده در این زمینه اشاره کرد و گفت: علی رغم آنکه الگوی نظری برای سازماندهی داده های میراث فرهنگی وجود دارد، ولی در حال حاضر در سایر کشورها نرم افزاری برای پیاده سازی کامل این الگو برای ساماندهی این داده ها تا به امروز ارائه نشده است.
وی اضافه نمود: به منظور تکمیل پروژه به فرصت مطالعاتی دانشگاه کلن آلمان اعزام شدم و بدین منظور نرم افزاری آلمانی در اختیار من گذاشته شد، ولی این نرم افزار به داده نگاری مورد نظر ما در حوزه باستان شناسی پاسخ مناسبی نداد.
مجری طرح با بیان اینکه ادامه این مطالعات در ایران و با همکاری یکی از شرکت های دانش بنیان مستقر در پارک فناوری پردیس انجام شد، توضیح داد: این شرکت توانست نرم افزار مدیریت اطلاعات میراث فرهنگی را در اختیار قرار دهد که توانستیم به نتیجه موردنظر دست پیدا کنیم.
نیک نیا با بیان اینکه نرم افزار این شرکت دانش بنیان از این الگوی مفهومی برای سازماندهی اطلاعات پایگاه های داده خود تبعیت می کند، توضیح داد: برای انجام پروژه، نسبت به مدل سازی داده های حوزه باستان شناسی ایران بر مبنای CIDOC CRM اقدام کردیم و سپس این مدل سازی به طور کامل در نرم افزار ققنوس پیاده سازی شد، بنابراین به این نتیجه دست یافتیم که با استفاده از این نرم افزار مستندسازی حوزه میراث فرهنگی کشور تسهیل می گردد.
وی با بیان اینکه در این طرح، این نرم افزار برای مستند سازی داده های حوزه باستان شناسی مورد استفاده قرار گرفت، گفت: ولی این نرم افزار در کلیه شاخه های میراث فرهنگی از آثار هنری، ادبی گرفته تا اشیاء موزه ای و حتی واژه نامه ها قابل کاربرد است و می تواند داده های آن حوزه ها را نیز پس از مدل سازی به صورت آنلاین نمایش دهد.
دانش آموخته دوره دکتری رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه در این مطالعات پیروز به مدل سازی داده های باستان شناسی ایران با این الگو در نرم افزار این شرکت دانش بنیان شدیم، اضافه نمود: همگام با این تلاش های ملی و بین المللی برای به کارگیری الگوی مرجع مفهومی سی داک، پروژه رساله دوره دکتری من در حوزه باستان شناسی ایران با عنوان پیاده سازی الگوی مرجع مفهومی سی داک (CIDOC CRM) برای حوزه باستان شناسی ایران در دانشگاه های خوارزمی ایران و کلن آلمان، تعریف و از میان پروژه های کاوش باستان شناسی در ایران، پروژه مشترک کاوش باستان شناسان ایرانی و آلمانی در منطقه وشنوه، به عنوان نمونه انتخاب شد.
نیک نیا ادامه داد: وِشنوه در بخش غربی فلات مرکزی ایران و 35 کیلومتری جنوب شهرستان قم (خط هوایی) قرار گرفته است. در سال 1380 (سال 2000 میلادی) در کاوش های هیأت مشترک پژوهش های باستان شناختی ایران (سازمان میراث فرهنگی ایران - تهران) و آلمان (موزه معدن آلمان - بوخوم)، اشیائی از جنس سفال، چوب، شیشه و جواهراتی که در آب نگهداری می شدند، به دست آمد.
وی با بیان اینکه این محوطه دربرگیرنده معادن باستانی است که توسط هیأت مشترک، چاله غار یک و چاله غار دو نامگذاری شد، اضافه نمود: با بررسی اجرا شده بر روی اشیاء تعیین شد که علاوه بر اینکه این منطقه، یک نذرگاه و مکان مقدس محسوب می شده، از قدیمی ترین معادن مس ایران به شمار می آمده است که قدمت آن به 800 سال پیش از میلاد برمی گردد.
مجری طرح گفت: در این پروژه پایگاه مجموعه آثار یافت شده در وِشنوه در این نرم افزار به هدف ثبت اطلاعات اشیاء یافت شده و رخدادهای کاوش در این منطقه بر مبنای الگوی مرجع مفهومی سی داک، طراحی و پیاده سازی شده است و اطلاعات مدل سازی شده مربوط به کاوش این منطقه، در قالب یک گزارش کاوش، سه گزارش بازسازی اشیاء، هفت مقاله پژوهشگران ایرانی - آلمانی و یک رساله دکتری به زبان های انگلیسی و فارسی در دسترس است.
نیک نیا با تاکید بر اینکه برای پیاده سازی این پایگاه دو زبانه (فارسی-انگلیسی)، یازده مرحله اصلی تعریف شده است، ادامه داد: این پایگاه در حال حاضر از طریق وب (به نشانی: https://qoqnus.nosa.com/) و همچنین نسخه رایگان نرم افزار (قابل دریافت از طریق: https://qnssupport.nosa.com/download) در دسترس همگان است.
به گفته وی در حال حاضر موزه بریتانیا نیز از این الگوی مفهومی برای ساماندهی اشیاء موزه ای خود استفاده کرده است، ولی از طریق پایگاهی که ما پیاده سازی کردیم، کاربران می توانند داده های مورد نظر خود را در حوزه باستان شناسی ایران دریافت کنند.
این محقق در خصوص اهمیت استفاده از الگوی مرجع مفهومی سی داک برای ساماندهی اشیاء کشف شده از منطقه های کاوش، توضیح داد: زمانی که اشیاء باستانی کشف می گردد، باستان شناسان به دنبال مطالعه بیشتر درباره آن ها و درک ارتباط آن با سایر اشیاء باستانی کشف شده هستند و تا به امروز الگویی در اختیار محققان نبود تا بتواند این بررسی را انجام دهد و بعد از ارائه الگو، نرم افزارهای مناسب عرضه نشده بود که این پروژه راهکاری برای رفع این چالش بوده است.
وی همچنین ادامه داد: به واسطه اجرای این پروژه تحقیقاتی و عملیاتی شدن مستندسازی داده های میراث فرهنگی در یک نرم افزار به عنوان عضو کارگروه بین المللی سی داک (CIDOC CRM) انتخاب شدم. این کارگروه یکی از زیر مجموعه های ایکوم (شورای بین المللی موزه ها) است.
وی یادآور شد: در این کارگروه اقدام به توسعه و به روز رسانی این الگو در حوزه میراث فرهنگی می گردد.
نیک نیا ابراز امیدواری کرد که با توجه به پتانسیل نرم افزاری منحصر بفردی که در ایران، از طریق محققان یکی از شرکت های دانش بنیان فراهم شده است و نمونه مشابه خارجی آن با این رویکرد وجود ندارد، این پایگاه مورد توجه متخصصان و مؤسسات و نهادهای مرتبط با حوزه میراث فرهنگی بویژه باستان شناسی و موزه ها قرار گیرد؛ چراکه سازماندهی دانش حوزه میراث فرهنگی بحث بسیار جدی است و باید در برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلندمدت نهادهای مرتبط مورد توجه قرار گیرد.
به گزارش خبرنگاران، رساله دکتری پیاده سازی الگوی مرجع مفهومی سی داک (CIDOC CRM) برای حوزه باستان شناسی ایران نوشته دکتر معصومه نیک نیا دانش آموخته و به راهنمایی دکتر حمیدرضا جمالی مهموئی عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و دکتر اُیویند آیده و مشاوره دکتر داریوش علیمحمدی و مهندس امید حجتی اجرایی شده است.
با اجرای این مطالعات دانشگاه خوارزمی به کنندگی دکتر داریوش علیمحمدی، عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و معصومه نیک نیا، دانش آموخته دوره دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی به عنوان نخستین دانشگاه آسیایی به عضویت رسمی گروه علائق ویژه سی داک سی آراِم درآمد.
الگوی مرجع مفهومی سی داک (CIDOC CRM)، مدلی مفهومی (Conceptual Reference Model) است که توسط شورای بین المللی موزه ها (ICOM) تهیه و تدوین شده است. این الگو حاصل بیش از دو دهه کارِ کمیته بین المللی دکومانتاسیون (سندپردازی) (سی داک) شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) در زمینه ایجاد و توسعه استانداردها است.
کار تدوین الگو از سال 1996 تحت حمایت کارگروه استانداردهای دکومانتاسیون (سندپردازی) ایکوم-سی داک آغاز شد. از سال 2000، کنندگی ایجاد و گسترش الگوی مرجع مفهومی سی داک، رسماً از سوی ایکوم-سی داک به گروه علائق ویژه سی داک سی آراِم واگذار شد که با کارگروه ISO/TC46/SC4/WG9 همکاری می کند تا سی آر اِم را به شکل و شرایط یک استاندارد بین المللی درآورد. نقش اصلی الگوی مرجع مفهومی سی داک، این است که امکان تبادل و یکپارچه سازی اطلاعات مستخرج از منابع ناهمگون در حوزه میراث فرهنگی را بر حسب یک هستان نگاری (Ontology) رسمی ممکن کند.
منبع: خبرگزاری ایسنا